Nga Botimet më të fundit të shtëpisë botuese “ADA”
Autori: LEONARD BIXHILI
Titulli: KUR MALLI BËHET MAL
Redaktor&Korrektor: KOZMA BILLA
Kopertina: Pashk Përvathi
Botimi i parë: 2020
Përgatiti për botim: Roland Lushi
ISBN: 978-9928-326-18-8
Formati : 14x20cm
Të gjitha të drejtat i takojnë autorit
Shtëpia botuese “ADA”
Adresa: Rr. Mihal Grameno Pall.32 Ap. 7
www. botimetada.com
Cel: 068 22 190 16
Tiranë, korrik 2020
CIP Katalogimi në botim BK Tiranë
Leonard Bixhili
Kur malli bëhet mal : poezi / Leonard Bixhili ; red. Kozma Billa.
– Tiranë : Ada, 2020
164 f. ; 20 cm.
ISBN 978-9928-326-18-8
1.Letërsia shqipe 2.Poezia
821.18 -1
NË VEND TË PARATHËNIES
Kur shfleton vëllimin poetik të autorit Leonard Bixhili “Kur malli bëhet mal”, poezia e parë, e cila shërben edhe si prolog i këtij vëllimi, të çon në fshatin e lindjes, në Dhërmi.
Poezia është një strukturë e këtij fshati, karakteristikë edhe në fshatrat e tjera të Bregut, ku të fut në këtë mjedis aq të bukur dhe tërheqës, sa që të mahnit me bukurinë e tij. Është një panoramë reale, e përshkruar bukur me nota dhembje e malli, me një dashuri të papërshkrueshme. Në këtë pikturë të skalitur me vargje, çdo kalimtar mund ta emërtojë, pa më të voglin dyshim, se ky është Dhërmiu.
Kjo nuk është e vetmja poezi që flet për këtë qytezë të ngritur rrëzë malit e që lan këmbët në detin kristal të Jonit, me një perëndim të bruztë që flakëron e ndizet zjarr e që shkon në tjetër kontinent duke lënë pas magjinë dhe bukurinë përrallore e që mbetet gjatë dhe gjallë në kujtesën e çdo vizitori.
Ai ka një brengë për fshatin e tij dhe ai këtë brengë e pikturon bukur në vargjet:
“Ngjitem brinjave përpjetë,
e lodha trupin dhe mendjen,
do të iki nga kjo jetë,
o Dhërmi me brengën tënde”.
Autori është i shqetësuar që ky vend turistik merr jetë e gjallëri gjatë periudhës së verës, ndërsa dimrit zhytet në gjumin letargjik të tejzgjatur. Ai kujton kohën e fëmijërisë, ku rrugët, rrugicat e sokaket gëlonin nga zërat e fëmijëve, ndërsa tani, në më të shumtën e kohës, kanë rënë në heshtje, ku rallë mund të ndeshësh ndonjë plakë, e cila del për të bërë blerjet e nevojshme.
Ai shprehet:
“Në të rrallë dëgjoj ndonjë zë vajtimi,
atëhere veshët i mbyll me pëllëmbë,
pastaj i hap se më soset durimi
dhe ndihem sikur kalova një krizë të rëndë”.
E megjithëkëtë ai është entuziast që fshati është ringritur duke u kthyer në identitet, falë përkujdesjes së qeverisë shqiptare.
Autori shkruan:
“Gabime si këto bënë dhe të tjerë,
fshatit bukuritë duke ia shteruar,
por qeveria mori një vendim të prerë,
fshatin historik për të rindërtuar”.
Tematika e këtij vëllimi është e larme. Autori, edhe pse në mërgim, është i shqetësuar për çka ndodh. Ai, edhe në kapërxime tematike, kthehet e rikthehet në ato kujtime që i kanë lënë mbresë gjithë jetës së tij, në fshatin e tij, në ata gurë që ka përgjakur këmbët, në ato gërxhe ku ka kullotur bagëtitë në fëmijëri, në jetën e vështirë, në optimizmin që e karakterizon, se një ditë fshati do gjallërohet si dikur.
Një peng ka në zemër e shpirt që nuk iu ndodh pranë nënës së tij, kur u largua nga kjo jetë. Ai që vinte shpesh tek ajo, ishte lidhur ngushtësisht, ndaj dhe ky peng e ngushton. Nuk ka kush ta presë te dera, nuk do i dëgjojë më zërin e saj, nuk do të gjejë derën hapur, ndaj ai shkon me një tufë çelësash në dorë, që dikur nuk i ka përdorur. Sa të vështirë e ka autori, kur kjo tufë çelësash i rëndon në dorë.
Me një tufë të madhe çelsash në dorë,
një nga një dhomave u vij vërdallë,
kërkoj në çdo cep me minuta dhe orë
me shpresë se diku do i gjej të gjallë. – shprehet autori.
Krahas temave që trajtohen në këtë vëllim, ajo që të bie në sy është edhe lirika e dashurisë, ku autori i zgjedh dhe i përzgjedh fjalët për të pasqyruar sa më mirë realitetin e kohës, duke u mbështetur edhe në traditën bregase. Do të mjaftonin këto tetë vargje për të vërtetuar, se si autori e përshkruan bukurinë e vashës dhe andrrallat që i hap ajo në jetën e tij:
“Nur i bukurisë
i madh sa shtatë dete,
më bëri dhe mua,
të flasë me vete.
Flaka e dashurisë
më kushton çdo ditë,
herë humbas mendjen,
herë humbas sytë”.
Autori nuk i harron shokët e tij, jo vetëm ata të fëmijërisë, ku kaloi një pjesë të jetës në fshatin e tij të lindjes, po ashtu ai nuk harron edhe shokët e shkollës së lartë, për të cilët ai entuziazmohet për ecurinë e tyre të mëtejshme dhe që deputojnë në skenat ndërkombëtare. Ai është krenar për ta.
Një pjesë e mirë e poezive të këtij vëllimi kanë të bëjnë me aktualitetin, me ngjarjet, me gjithë dritëhijet e tyre. Ai është kritik, qoftë edhe për qeveritë që kanë kaluar në këtë vend e që e kanë zhytur në mjerim e varfëri këtë popull të mirë, por të shumëvuajtur. Ai i fshikullon pa frikë dhe me kurajo duke ngritur zërin me të drejtë për këto dy-tri standarte jetese: disa në vila luksoze, pjesa më e madhe zhytur në mjerim e skamje. Ai nuk pajtohet me këtë gjendje, ndaj dhe është i ashpër me këdo që e ka katandisur shtetin në këtë gjendje. Ai kritikon ashpër edhe luftërat që ndodhin nëpër botë për të përmbushur epshet e këtyre shteteve të quajtura të fuqishme. Ai shpërthen:
“Lufta vazhdon e ashpër nga të dya palët,
populli fukara bën sehir rivalët”.
Ose në poezi tjetër, autori shkruan:
“Kjo tokë s’duron xhelatë të rinj,
me gjak është vaditur.
Ndaj, popull, mos fli, ngreu e merri
dhe prapë zvarritur”!..
Vëllimi përfshin një numër prej 120 poezish. Një nga poezitë që të bën përshtypje është ajo që i kushtohet shkrimtarit të madh të Bregut dhe gjithë Shqipërisë, i quajtur “shkrimtar rebel” të madhit Petro Marko nën titullin “Takim me barba Petron”. Është poezi e ndërtuar bukur në formën e një bashkëbisedimi me këtë kollos të letrave shqipe, ku poeti i tregon atij, se ka filluar të belbëzoj në rrugën e bukur të poezisë. Është vet autori që merr rrugën për ta takuar shkrimtarin e madh. Autori shprehet:
“Kalldrëmeve të Dhërmiut do t’u ngjitem me një frymë,
do të vij në Allonja,1) në shtëpinë e re të të takoj,
të ulemi pak, nën hijen e rrapit të rrimë,
të flasësh ti dhe unë në heshtje të dëgjoj”.
Autori e mbyll poezinë për “Nderin e Kombit” me këto vargje:
“Tani prehesh i qetë këtu në vendlindje,
përballë kaltërsisë së pafundme të Jonit,
me shikimin tutje nga parcelat e ullinjve,
mes bukurive të Bregut dhe aromës së limonit”.
i cili ishte edhe amaneti i shkrimtarit të madh.
Poezia e fundit e këtij vëllimi titullohet “Bukuritë e bregdetit tim” që për mendimin tim shërben edhe si epilog i këtij vëllimi, duke shprehur mallin që ka për bukuritë e këtij vendi të bekuar që pamundësisht nuk arrin t’i shijojë siç duhet. Ndaj, me një apostrof, ai shprehet:
“O bukuri përrallore të bregdetit tim,
male, pyje, brezare e dete,
ika shpejt e shpejt një natë me nxitim,
zemrën lashë aty, trupin mora me vete”.
Përsa i përket strofës dhe metrikës së vargut duhet thënë se autori në përgjithësi përdor strofën e zakonshme katërvargëshe, si dhe alternon tercinën dhe strofën dyvargëshe.
Edhe rima e përdorur është ajo tradicionale, pra rimë alternative, e stilit ABAB dhe e përputhur AABB. Ngandonjëherë në ndonjë poezi kemi gërshetim të këtyre dy rimave, në ndonjë rast të ndonjë strofe edhe njërimëshe.
Duke përfunduar, i uroj autorit suksese në rrugën e bukur të poezisë.
KOZMA BILLA
